Đa ối khi mang thai có nguy hiểm không?

Nước ối đóng vai trò tối quan trọng trong sự tồn tại và phát triển của thai nhi. Lượng ối của mỗi thai phụ có thể khác nhau và tăng giảm tùy thuộc vào thời gian mang thai. Trường hợp nước ối trong bụng mẹ quá nhiều mà người ta gọi là đa ối sẽ tiềm ẩn những nguy cơ cao dễ khiến cho trẻ bị suy thận. Vì vậy, mẹ cần hiểu rõ để có những cách phòng ngừa và điều trị kịp thời.

Đa ối là gì?

• Đa ối (Polyhydramnios) là hiện tượng tích tụ dư thừa nước ối.
• Nước ối là chất lỏng bao quanh thai nhi sau vài tuần đầu của thai kỳ. Trong phần lớn thời kỳ mang thai, nước ối có nguồn gốc gần như hoàn toàn từ thai nhi, giúp bảo vệ thai nhi khỏi bị chấn thương khi ở bụng mẹ, có tính chất kháng khuẩn do đó bảo vệ thai nhi tránh khỏi nhiễm trùng cũng như giúp phổi phát triển. Và đặc biệt nó đóng vai trò như một môi trường chứa chất lỏng và chất dinh dưỡng cho thai nhi, hỗ trợ để thai nhi giữ được thân nhiệt ổn định thích hợp.
• Lượng chất lỏng này sẽ dần dần tăng lên cho đến khi có khoảng 1 lít ở tuần thứ 37. Sau đó, lượng nước ối thường giảm xuống còn khoảng 0.5 lít trong tuần thứ 40 của sản phụ. Em bé của bạn sẽ thường xuyên nuốt nước ối, sau đó đi ra khỏi cơ thể dưới dạng nước tiểu. Đây chính là cách cơ thể kiểm soát lượng nước ối xung quanh thai nhi. Một khi sự cân bằng này bị xáo trộn, thể tích nước ối có thể sẽ tăng nhanh khiến mẹ bầu cảm thấy nặng nề và khó chịu. Khi đó, đa ối thường được chẩn đoán khi lượng ối lên đến 2 lít hoặc hơn . Trong trường hợp nặng, có thể có nhiều đến 3 lít chất lỏng, gấp ba lần lượng dịch bình thường.
• Để chẩn đoán đa ối, bác sĩ sẽ thực hiện siêu âm và lấy kết quả ước lượng gián tiếp về thể tích nước ối. Mẹ được chẩn đoán đa ối khi chỉ số nước ối (A.F.I: amniotic fluid index) qua siêu âm quá 25 cm.

Triệu chứng của đa ối như thế nào?

Trên lâm sàng có thể gặp 2 hình thái đó là đa ối cấp và đa ối mạn. Tuy nhiên, đa ối cấp ít gặp hơn.

Đa ối cấp

Đa ối cấp thường xảy ra vào tuần thứ 16-20 của thai kỳ, thường gây chuyển dạ trước tuần thứ 28 hoặc do các triệu chứng quá trầm trọng nên phải đình chỉ thai nghén.

Những triệu chứng chủ yếu gây ra do nước ối phát triển nhanh làm tử cung to nhanh, chèn ép vào cơ hoành gây khó thở. Hình ảnh nhìn thấy phụ thuộc vào mức độ của đa ối và mức độ nhanh chóng của giai đoạn khởi bệnh:

• Bụng to nhanh và căng cứng.
• Tử cung căng cứng và ấn đau.
• Không sờ được các phần thai nhi, khám kỹ có thể có dấu hiệu cục đá nổi.
• Tim thai khó nghe.
• Thăm khám âm đạo thấy đoạn dưới căng phồng, cổ tử cung hé mở, đầu ối căng.
• Mẹ phù và giãn tĩnh mạch, đặc biệt là chi dưới do tĩnh mạch chủ dưới bị chèn ép.
• Tình trạng khó thở ở các bà mẹ và tiếp theo có thể xảy ra suy hô hấp.

Dị dạng cấu trúc thai nhi cần được loại bằng siêu âm trong tình huống này vì đa ối cấp tính có thể kèm theo dị dạng thai nhi như tắc nghẽn thực quản hoặc đoạn cao của ống tiêu hóa, quái thai vô sọ, tật nứt cột sống (spina bifida)...

Đa ối mãn

Đa ối mãn chiếm 95% các trường hợp đa ối và thường xảy ra vào những tháng cuối của thai kỳ. Bệnh tiến triển chậm nên bệnh nhân dễ thích nghi với các triệu chứng hơn. Bệnh nhân không đau nhiều và không khó thở nhiều như trong đa ối cấp.

Trong ba tháng cuối, mẹ sẽ cảm thấy nặng bụng, bụng căng, khó thở, tim đập nhanh. Các triệu chứng thường phát triển từ từ. Nước ối tăng dần đến một lượng lớn làm tử cung căng to gây khó thở, mệt mỏi.

Bác sĩ khám sẽ thấy:

• Tử cung lớn hơn so với tuổi thai
• Có dấu hiệu sóng vỗ
• Sờ nắn khó thấy các cực của thai nhi và có dấu hiệu cục đá nổi.
• Thăm âm đạo thấy đoạn dưới căng phồng

 Nguyên nhân gây đa ối là gì?

Trên thực tế, khoảng 2/3 trường hợp đa ối không tìm ra nguyên nhân. Các nguyên nhân gây đa ối ở mẹ có thể do:

• Người mẹ mắc bệnh đái tháo đường: Tình trạng đa ối được phát hiện trong 10% thai phụ mắc chứng đái tháo đường, nhất là trong quý 3 của thai kỳ. Khi bạn bị tiểu đường và lượng đường trong máu của bạn không được kiểm soát tốt, bé có thể sinh ra nhiều nước tiểu hơn. Do vậy, giảm lượng đường trong máu của bạn sẽ giảm được lượng nước ối.
• Mẹ bầu mắc chứng loạn tăng trương lực cơ. Tuy nhiên, trường hợp này lại khá hiếm gặp trong thai kỳ.
• Người mẹ mang song thai hoặc đa thai: Tình trạng đa ối có thể xảy ra do sự trao đổi chất giữa hai bào thai không được cân bằng (một bào thai có ít nước ối trong khi bào thai kia có nhiều nước ối hơn).
• Khác thường ở bào thai: Bé sẽ ngừng quá trình uống nước ối - đi tiểu, dẫn tới hiện tượng thừa nước ối. Tình trạng này gặp khi dị tật ở bào thai như hở hàm ếch, hẹp môn vị...
• Các yếu tố khác có thể gặp làm gia tăng tình trạng đa ối là: Thiếu máu ở bào thai; nhiễm trùng bào thai, bất đồng nhóm máu giữa mẹ và bé...

Đa ối có nguy hiểm không?

Đa ối xuất hiện càng sớm trong thai kỳ và lượng dịch ối càng cao thì nguy cơ biến chứng càng tăng. Dưới đây là 1 số rủi ro mà các mẹ bầu có thể gặp phải khi mắc chứng đa ối:

• Khi lượng chất lỏng trong tử cung quá cao, mẹ sẽ bị nguy cơ vỡ màng ối sớm
• Sinh ngôi mông hoặc các tình huống không thuận lợi khác cho mẹ
• Bong nhau thai
• Sa dây rốn
• Tăng trưởng và phát triển của thai nhi bị hạn chế, và có các vấn đề với phát triển khung xương.
• Để an toàn mẹ cần sinh mổ và vì vậy có thêm rủi ro so với sinh thường, có thể gặp nhiễm trùng hậu sản.
• Em bé sinh non nên các chức năng bộ phận chưa được hoàn thiện, có thể mẹ sẽ được cho thuốc steroid để giúp phổi của em bé trưởng thành nhanh hơn.
• Khả năng bị chảy máu hay băng huyết sau sinh ở những bà mẹ bị đa ối thường cao hơn. Điều này là do tử cung bị chèn ép do lượng ối lớn và không thể co lại hoàn toàn như thông thường.
• Thai chết lưu, đây là trường hợp xấu nhất có thể xảy ra.

Trên thực tế, thường không có biến chứng trong phần lớn các trường hợp đa ối. Tất nhiên những rủi ro này còn thay đổi tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng và nguyên nhân gây ra đa ối. Ngay sau khi em bé được sinh ra, lượng chất lỏng dư thừa cũng tháo ra và người mẹ cảm thấy thoải mái hơn ngay lập tức.

Đối tượng nào có nguy cơ bệnh Đa ối?

Các đối tượng sau có nguy cơ bị đa ối cao hơn:

• Mẹ có tiền sử đái tháo đường, mẹ được chẩn đoán đái tháo đường thai kì
• Song thai, đa thai
• Tiền sử có con bị dị tật bẩm sinh

Phòng ngừa bệnh Đa ối như thế nào?

• Rỉ nước ối sớm khi mang thai có nguy hiểm không?

Đa ối có thể gặp các biến chứng như đẻ khó do ngôi bất thường, rối loạn cơn co tử cung, rau bong non, nhiễm trùng ối, đẻ non, thai chết lưu,.... vì vậy có các biện pháp phòng bệnh như:

• Khám thai định kì, khám ngay trong các trường hợp bụng căng to quá nhanh, khó thở, phù 2 chi dưới, phù toàn thân, đau bụng để được chẩn đoán và xử lý kịp thời
• Làm xét nghiệm đường máu và nghiệm pháp dung nạp đường huyết để chẩn đoán đái tháo đường từ đó có biện pháp kiểm soát tốt đường huyết hạn chế được lượng nước ối
• Làm các xét nghiệm chẩn đoán sàng lọc trước sinh tìm các dị tật bẩm sinh trong giai đoạn sớm của thai kì
• Nghỉ ngơi, chế độ dinh dưỡng hợp lý

Đa ối có điều trị được không?

Trường hợp đa ối không rõ nguyên nhân, trong số đó có gần một nửa trường hợp đa ối không liên quan đến bất thường bẩm sinh như dị dạng, đái tháo đường thai kì, nhiễm trùng ối, các bệnh tự miễn, song thai, đa thai. Tuy nhiên khi khảo sát hình thái học ở bình thường vẫn không thể loại bỏ được một số nguyên nhân như dị tật thai hay bất thường các nhiễm sắc thể .

• Nghỉ ngơi tại giường
• Nhập viện khi thai phụ khó thở, đau bụng, khó khăn trong việc đi lại,...
• Hạn chế muối, có thể dùng một số thuốc lợi tiểu,..

Tùy giai đoạn phát hiện đa ối mà có các hướng xử trí khác nhau

Đa ối xuất hiện ba tháng giữa thai kì cần:

• Siêu âm khảo khát hình thái học thai nhi chuyên sâu để tìm các dị tật bẩm sinh
• Làm nghiệm pháp dung nạp đường huyết từ tuần thứ 24-28 của thai kì
• Hội chẩn trung tâm chẩn đoán trước sinh để cân nhắc làm các xét nghiệm di truyền tìm bất thường nhiễm sắc thể
• Khám định kì, theo dõi sát

Đa ối xuất hiện 3 tháng cuối thai kì cần:

• Kiểm tra biểu đồ tăng trưởng thai nhi
• Loại trừ các nguyên nhân nội khoa của mẹ
• Tuỳ vào kết quả xét nghiệm sàng lọc quý 1,2 mà tư vấn xét nghiệm di truyền học cho thai nhi
• Cân nhắc thuốc trưởng thành phổi trong trường hợp trẻ có nguy cơ đẻ non
• Cân nhắc hút bớt dịch trong trường hợp quá khó thở, chèn ép tim phổi ảnh hưởng đến toàn trạng của mẹ. Cần được sự đồng ý can thiệp thủ thuật của bệnh nhân cũng như gia đình.

Những lưu ý khác: 

• Các mẹ trong quá trình mang thai nên đi khám thai định kỳ. Khi có bất kỳ mối quan tâm về bản thân hoặc em bé của bạn: Khó chịu, khó thở hoặc không thở được hoặc bụng của bạn lớn đột ngột, da bị kéo căng và sáng bóng, sưng ở chi dưới, đôi khi có các cơn co thắt tử cung, xuất hiện các triệu chứng ợ nóng, khó tiêu, táo bón,... bạn hãy lập tức đến gặp bác sĩ để được thăm khám và điều trị kịp thời.
• Lưu ý chế độ dinh dưỡng trong quá trình mang thai.
• Không nên quá lo lắng: Hãy nhớ rằng đa ối không phải là dấu hiệu của điều gì đó nghiêm trọng
• Chế độ nghỉ ngơi: Hãy dành thời gian nghỉ ngơi thư giãn nhiều hơn cho bản thân. Nếu bạn làm việc, bạn có thể cân nhắc việc bắt đầu nghỉ thai sản sớm để đảm bảo an toàn cho cả mẹ và bé.